Asse

Alle goede dingen bestaan uit drie, zo leert ons een oude volkswijsheid. In zijn pas afgeronde Frankrijktrilogie vult Bart Van Loo die Drievuldigheid in met reizen, koken en seks. Na een literaire reisgids (Parijs retour, 2006) en een boek vol literaire recepten en culinaire verhalen (Als kok in Frankrijk, 2008) gaat het dit keer dus over 'seks, erotiek en literatuur'. De keuze van onderwerpen kan bezwaarlijk origineel genoemd worden, de aanpak is dat wel. Van Loo opteerde in zijn 'intieme geschiedenis van pornografie en erotiek', waarin hij vaststelt dat het boek heeft afgedaan als drager van seksueel plezier, namelijk niet voor het beeld, maar voor het woord. Het lijkt er inderdaad op dat de auteur het als zijn missie beschouwt om de kracht van het woord, en van de literatuur in het bijzonder, in de verf te zetten. Het verzamelde bronnenmateriaal is alvast bijzonder rijk en biedt stof voor een heuse alternatieve literaire geschiedenis. Het ontsluiten van een heel aantal vergeten werken (van onbekende, maar ook van meer gecanoniseerde auteurs) is ongetwijfeld een van de grootste verdiensten van O vermiljoenen spleet!
De beschrijving op de achterflap maakt duidelijk dat O vermiljoenen spleet! de lezer wil verleiden. Daarmee past de auteur het uitgangspunt van veel van zijn bestudeerde auteurs toe op zijn eigen werk: literatuur is niet alleen in staat tot het verschaffen van esthetisch plezier en erotisch genot, maar bovendien werken beide tendenzen versterkend op elkaar in. 'Literatuur is het ultieme afrodisiacum', zegt Van Loo ergens, en die waarheid komt dan op een voorbeeldige manier tot uiting in de Franse letteren. De vraag dringt zich op of die stelling verzoenbaar is met de beoefening van het historisch metier. De aanpak van Van Loo heeft alvast zijn gevolgen voor de opzet van het boek. Te beginnen met de structuur, die de vorm aanneemt van een uitgebreid liefdesspel ('verleiding', 'voorspel', 'hoogtepunten', 'naspel' enz.). De titels en ondertitels zijn telkens zorgvuldig uitgekozen, pikante citaten waarin nogal wat pikken en kutten in het rond vliegen. Daarnaast is de schriftuur van Van Loo zelf ook esthetiserend, in die zin dat ze soms meer de aandacht op zichzelf vestigt dan op hetgeen waarover ze handelt. Bijgevolg balanceert de tekst soms tussen een aangename stijl en pedante mooischrijverij.
De historicus maakt grotendeels plaats voor de schrijver. Het geheel heeft dan ook meer weg van een literaire bloemlezing van erotisch-pornografische literatuur dan van een literaire geschiedenis die die naam waardig is. Niet dat historische perspectieven ontbreken, maar de manier waarop de literatuur daarin wordt ingepast, wordt te eenzijdig dualistisch opgevat als conformisme of verzet. Een aantal cruciale vragen worden daarbij onvoldoende beantwoord. Hoe verhoudt deze 'alternatieve geschiedenis' zich tot de canonieke? Is de evolutie van de rol van seksualiteit en erotische literatuur in de Franse maatschappij meer dan een verhaal van een continu gevecht met de censuur die geleidelijk afzwakt? Hoe kan literatuur een specifieke rol spelen in de wisselende plaats die seksualiteit inneemt in de maatschappij? Op welke verschillende manieren zijn seks, erotiek en pornografie ingezet in de literatuur zelf?
In plaats van de vele directe citaten, zouden een aantal minutieuze lecturen op dat punt bijzonder verhelderend geweest zijn. Die zouden niet alleen de literaire kwaliteiten van de auteur in kwestie onderstrepen, maar ook op een structureel niveau de rol van de seksualiteit in de maatschappij situeren en de cruciale functie die sommige schrijvers daarin bekleden. Zo is de betekenis van De Sade voor de Franse literatuur(kritiek) veel meer dan een overtreffende trap van pornografische literatuur. Van Loo maakt er zich nogal gemakkelijk vanaf door te stellen dat sommigen 'hem via allerlei filosofische en literaire constructies [weten] op te trekken tot een hoogte die ruikt naar een bizarre vorm van afgoderij.' Een dergelijke stellingname vereist toch een grondiger argumentatie.
Maar goed, eens de lezer zich verzoend heeft met het uitgangspunt van de auteur, is de kans reëel dat die bezwijkt voor zijn verleidelijke pen. Die voert hem of haar behendig langs de bijzonder talrijke vondsten die de Franse literatuur sinds de middeleeuwen rijk is. Wie zich op zo'n omvangrijk corpus stort, moet dan ook onvermijdelijk keuzes maken. O vermiljoenen spleet! vertrekt van de spanning tussen woord en beeld. Misschien moesten we het maar eens hebben over die tussen uitgestelde begeerte en onmiddellijke voldoening. [Francis Mus] Verberg tekst

De Vlaamse francofiel Bart Van Loo is auteur van een literaire reisgids (Parijs retour) en een boek met literaire recepten en culinaire verhalen (Als kok in Frankrijk). In zijn derde boek schetst hij een 'intieme geschiedenis van pornografie en erotiek' in de Franse letteren, van Chanson de Roland tot Houellebecq. Het boek neemt de vorm aan van een uitgebreid liefdesspel, van 'verleiding' tot 'naspel'. Het verhaal dat Van Loo beknopt en met veel anekdotes vertelt, heeft meer weg van een bloemlezing dan van een literaire geschiedenis. Positief aan die opzet is dat Van Loo je laat kennismaken met tal van vergeten werken. Daartegenover staat wel dat het boek inhoudelijk niet altijd even diepgaand is. Zo zou een minutieuzere lectuur van de geciteerde werken niet alleen de literaire kwaliteiten kunnen onderstrepen, maar ook een beter beeld kunnen geven van de rol van de seksualiteit in de maatschappij en de cruciale functie die sommige schrijvers daarin bekleden. Als de lezer zich echter verzoend heeft met de uitgangspunten van de auteur, is de kans reëel dat hij bezwijkt voor zijn meeslepende stijl. Met een chronologie en een register. Verberg tekst